Muzeum Okręgowe w Tarnowie, które od 1990 roku prezentuje pierwszą na świecie stałą ekspozycję poświęconą historii i kulturze Romów, zakończyło realizację projektu „Na bister – romskie miejsca pamięci”. Dzięki projektowi udało się stworzyć internetową bazę miejsc pamięci o „Zapomnianym Holokauście” Romów (Samudaripen). Są to pomniki, kamienie pamiątkowe, tablice oraz inne formy upamiętnienia, w których wyraźne jest odniesienie do zagłady Romów.
Projekt „Na bister – romskie miejsca pamięci” jest zwieńczeniem wieloletnich badań poświęconych zagładzie Romów, które podejmowali tarnowscy badacze. Owocem ich prac jest zbadanie ponad 200 miejsc pamięci związanych z zagładą Romów w czasie II wojny światowej, które są rozsiane po całej Europie. Kolejne czekają na odkrycie, dlatego projekt będzie kontynuowany. Jednocześnie prowadzone są badania nad listą miejsc straceń, które nie zostały dotąd w żaden sposób upamiętnione.
Do tej pory nie wiadomo ilu Romów zginęło w obozach i w licznych egzekucjach podczas II wojny światowej. Źródła mówią o ponad pół milionie ofiar – przez wiele lat – zapomnianych. Tragedia Żydów znana była światu, a po wojnie wyniszczenie narodu żydowskiego stało się symbolem zbrodni XX wieku. Romowie zaś, nie mając zaplecza politycznego, intelektualnego czy państwowego nie rozumieli skali zagłady, jaka ich dotknęła. Nie zdawali sobie też sprawy z istnienia nazistowskiej ideologii, skazującej na śmierć cały naród.
Od 1936 roku do obozów niemieckich, najpierw do Dachau, zaczęto transportować pierwsze grupy Romów wędrownych, deportowanych z terenu Niemiec, a po 1938 roku – również z Austrii. Stopniowo prześladowania objęły także osoby pochodzenia romskiego od pokoleń osiadłe a także zasymilowane. Największy dramat dotknął Romów po 1942 roku.
Rezultatem projektu jest opracowana przez tarnowskie muzeum strona internetowa http://na-bister.muzeum.tarnow.pl/, która ciągle się rozwija, udostępniając kolejne miejsca pamięci związane z romskim Holokaustem. Dzięki projektowi powstała też wystawa planszowa, dokumentująca najważniejsze miejsca pamięci o zagładzie Romów. Zinwentaryzowano i zadokumentowano 47 miejsc poza granicami Polski w 11 krajach oraz 19 w Polsce, w tym w Małopolsce10.
Wartość zadania to 34,5 tys. złotych, z czego dofinansowanie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wyniosło 31 tys. złotych.
