Szczucińskie rozbrajanie bomby z opóźnionym zapłonem

Interesujące referaty zaproszonych gości, kuluarowe rozmowy, dociekliwe pytania dziennikarzy i na zakończenie artystyczny akcent w postaci efektownego koncertu orkiestry z Rembertowa. Tak w dużym skrócie przebiegała konferencja w Szczucinie dotycząca problemu, z którym od lat zmaga się gmina – unieszkodliwiania azbestu.

14 stycznia we wnętrzach Muzeum Drogownictwa w Szczucinie odbyła się konferencja podsumowująca realizację drugiego etapu „Wojewódzkiego Programu unieszkodliwiania azbestu na przykładzie gminy Szczucin”. Program, który powstał w latach 2001 – 2002 w początkowej fazie zinwentaryzował miejsca występowania odpadów azbestowych na terenie gminy, a następnie wskazał sposoby ich zabezpieczenia. Opracowując studium wykonalności, uzupełniano równocześnie miejsca występowania odpadów, o te nowe, wskazywane przez mieszkańców.

Już w początkowej fazie realizacji Programu zabezpieczano odpady znajdujące się w miejscach największego zagrożenia, m.in. na boisku szkolnym w Delastowicach czy na chodniku przez szkołą w Szczucinie. Zabezpieczone je także na około 10 kilometrach gminnych dróg. W kolejnych latach, w miarę pozyskiwanych środków finansowych, zabezpieczano azbest na następnych terenach i drogach.

Po zakończeniu drugiego etapu realizacji Programu, na zabezpieczenie i unieszkodliwienie azbestu gmina wydała łącznie 49 milionów 653 tysiące złotych, zabezpieczając 135 kilometrów dróg gminnych. Do wykonania pozostało zaledwie dziewięć kilometrów, a złożony w tej sprawie wniosek czeka na ocenę merytoryczną.

Podczas konferencji referaty wygłosili prof. Jerzy Dyczek z Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie oraz prof. Neonila Szeszenia – Dąbrowska z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi. Oboje od początku wspierają działania władz gminnych, czynnie włączając się w walkę z, na szczęście coraz mniejszym, problemem.

Początki kłopotów z azbestem w Szczucinie sięgają roku 1959, kiedy uruchomiono wytwórnię materiałów budowlanych azbestowo – cementowych. Obok dachowych płyt płaskich, falistych i tzw. szablonów, rozpoczęto także produkcję rur i różnego rodzaju kształtek – kanałów wentylacyjnych, osłon instalacji elektrycznych itp. Do 1993 roku w zakładzie przetworzono 350 tysięcy ton azbestu, w tym 65 tysięcy ton azbestu niebieskiego – krokidolitu, najbardziej niebezpiecznego dla człowieka. Przez ponad 20 lat mieszkańcom gminy udostępniane były wszystkie rodzaje odpadów produkcyjnych – mokre, w postaci szlamu produkcyjnego, suche, odpady rur i płyt oraz sypkie jako odpady powstałe w wyniku szlifowania rur. Wszystkie rodzaje odpadów mieszkańcy stosowali do utwardzania nawierzchni dróg, ścieżek, podwórek i jako dodatek do materiałów budowlanych w swoich gospodarstwach. Wszystkie też zaliczane są do odpadów niebezpiecznych. Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Włókna gromadzą się i pozostają w tkance płucnej w ciągu całego życia, powodując po wielu, czasem kilkudziesięciu latach, zmiany chorobowe. Z azbestem związane może być być występowanie nowotworów krtani, żołądka, jelit i trzustki, a na pewno staje się on przyczyną azbestozy czyli pylicy azbestowej, raka płuca i międzybłoniaka opłucnej. Międzybłoniak to rzadko występujący, ale bardzo złośliwy nowotwór będący skutkiem zanieczyszczenia środowiska azbestem. Przeprowadzone w latach dziewięćdziesiatych badania na terenie gminy Szczucin wskazały katastrofalny obraz skażenia, znaczne przekroczenie dopuszczalnych norm stężenia włókien respirabilnych oraz zwiększone występowanie chorób azbestozależnych. Ponad 50% badanych nawierzchni dróg zawierało odpady azbestowe. Badania środowiskowe wykazały, że łączna, szacunkowa objętość odpadów azbestowych i ziem zanieczyszczonych azbestem na terenie gminy wynosi 0,8 – 1 mln m3, w tym tylko na drogach o długości nieco ponad 100 km około 330 tys m3.
Alarmujące wyniki badań na wszystkich obszarach, skłoniły władze gminy do podjęcia radykalnych i szybkich działań, które mogłyby doprowadzić do poprawy jakości środowiska, a przede wszystkim uchronić mieszkańców od tragicznych konsekwencji. Tak zrodził się Wojewódzki Program Unieszkodliwiana Azbestu. Dzisiaj wszystko wskazuje na to, że choć walka jeszcze się toczy, wojna została wygrana. Determinacja władz gminy wspieranych przez: Fundację Ekofundusz, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Województwo Małopolskie i Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego sprawiły, że systematycznie przeprowadzane badania nie wykazują już odchyleń od ogólnie przyjętych norm, a przychodzące w Szczucinie na świat dzieci, żyć będą z pewnością w czystym i bezpiecznym środowisku.