W Polsce sytuacja życiowa oraz zdrowotna ludzi starszych stanowi jeden z ważniejszych problemów, z jakimi zmagają się medycyna, psychologia i polityka społeczna. Starość to etap w życiu człowieka, który wymaga zrozumienia, akceptacji i odpowiednich zasobów psychofizycznych, dzięki którym człowiek będzie umiał przeżyć ją godnie i wartościowo.
Starość to czas wyzwania dla człowieka, który musi godzić się ze zmianami i ograniczeniami fizycznymi, psychicznymi (np. problemy z pamięcią), zmianą dotychczasowych ról społecznych, a to często jest bardzo trudne i wymaga odpowiednio dojrzałej postawy ze strony osób starszych.
Nadzieja motywuje
Ważne w przeżywaniu starości jest zwrócenie uwagi na poziom nadziei u osób starszych i wspieranie ich funkcjonowania poznawczego. Badania pokazują, że nadzieja jest istotnym czynnikiem pozwalającym człowiekowi lepiej zaadaptować się do starości i łagodzącym jej skutki.
Przez poczucie nadziei podstawowej rozumie się ogólne przeświadczenie jednostki dotyczące świata, w jakim ona żyje. Dzięki nadziei jednostka uważa, iż świat jest uporządkowany, sensowny oraz - z reguły - przychylny ludziom.
Nadzieja jest jedną z podstawowych sił, jakie posiada człowiek, to ważny czynnik osobowościowy. Zwiększa gotowość jednostki do podejmowania nowych wyzwań i budowania nowego ładu, sprzyja adaptacji do tego, co nowe.
Badania dotąd prowadzone wykazały, że nadzieja podstawowa jest zasadniczym czynnikiem, który wpływa na konstruktywność myślenia w obliczu sytuacji trudnej. Sprzyja także pozytywnemu nastawieniu wobec tej sytuacji, daje siły, aby pokonać trudy.
Nadzieja jest zatem istotnym zasobem człowieka dającym mu siły i motywy. Dlatego pracownicy ochrony zdrowia, jak i osoby starsze, czy ich opiekunowie winny dostrzec znaczenie nadziei w leczeniu, psychoterapii, a także w profilaktyce chorób i promocji zdrowia.
Nadzieja łagodzi
Badania wielu autorów pokazują, że nadzieja łagodzi negatywne skutki starości, takie jak gorszy stan zdrowia, czy ograniczenie aktywności psychofizycznej.
Dzięki wysokiemu poziomowi nadziei człowiek starszy potrafi lepiej przystosować się do starości, w większym stopniu ją akceptuje, jest bardziej zadowolony z życia, przeżywa mniej lęków, chętniej się angażuje w różnego rodzaju aktywności użyteczne społecznie i ma lepsze kontakty z innymi ludźmi.
Nadzieja sprzyja sprawniejszemu funkcjonowaniu osób starszych. Dzięki jej wysokiemu poziomowi, osoby te kierują swą uwagę i cele ku przyszłości, lepiej planują swój czas, a przez to żyją aktywniej. To pozwala im radzić sobie z samotnością, bo angażują się w pomoc innym (np.: dzieciom, wnukom), tworzą kółka seniorów, czy aktywnie uczestniczą w życiu parafii.
Poziom nadziei wpływa na stan zdrowia i zachowania prozdrowotne wśród osób starszych (przykładem czego jest chętne uczestniczenie w terapii wspierającej pamięć osób, które mają wysoki poziom nadziei). Nadzieja daje człowiekowi zasoby psychiczne takie jak optymizm, siła do walki. Wzmacnia też poczucie skutecznego działania człowieka, wolę życia i daje wewnętrzne poczucie kontroli oraz przekonanie jednostki, że to od niej zależy wynik leczenia, czy jakość życia.
Wiara w sens i przychylność świata pozwala sprawniej i szybciej pogodzić się z nieodwracalną stratą i radzeniem sobie w sytuacji pogarszającej się sprawności umysłowej w wieku podeszłym.
Trening prokognitywny
Coraz częściej spotykamy w swym najbliższym otoczeniu osoby starsze, które skarżą się na pogorszenie funkcjonowania intelektualnego. Najpowszechniejszym objawem tego są zaburzenia pamięci i upośledzenie procesów poznawczych.
Zachorowalność na chorobę Alzheimera jest ściśle związana z wiekiem. U osób starszych osłabiają się procesy zapamiętywania i odtwarzania informacji, często wiąże się to z obniżeniem koncentracji uwagi, pamięci krótkotrwałej, długotrwałej, operacyjnej, funkcji językowych, myślenia abstrakcyjnego, czy procesów wzrokowo-przestrzennych.
Leczenie zaburzeń poznawczych winno odbywać się na dwóch płaszczyznach. Leczeniu farmakologicznym pod opieką neurologa i terapii pozafarmakologicznej, do której zaliczymy między innymi trening prokognitywny. Mowa tu o ćwiczeniach usprawniających procesy poznawcze, które przeprowadza psycholog. Leczenie pozafarmakologiczne powinno być zalecane dla większości chorych z zaburzeniami pamięci, koncentracji uwagi. Stanowi ono ważny element terapii osób starszych, mających problemy z funkcjonowaniem poznawczym, jednak dość często jest lekceważona przez fachowy personel opiekujący się chorymi.
Terapia kognitywna
W poradni psychologicznej jednym z ważniejszych aspektów pomocy pacjentom jest poddawanie ich terapii kognitywnej, gdzie przeprowadzane są ćwiczenia umysłowe ukierunkowane na poszczególne procesy poznawcze, jak pamięć, uwaga, koncentracja, fluktuencja słowna, myślenie itp. Pacjenci uczestniczą w terapii kognitywnej średnio 2 razy w tygodniu, dodatkowo zaleca się, aby wykonywali ćwiczenia regularnie 3-4 razy dziennie po 20 min każdego dnia indywidualnie w domu. Dzięki temu ich funkcjonowanie poznawcze ulega znacznej poprawie.
(MK)
