Pyłkowica, czyli katar sienny, to zespół objawów wywołanych uczuleniem na pyłki kwiatów roślin wiatropylnych: traw, drzew, chwastów i zbóż. Pyłki te są przenoszone przez wiatr na dziesiątki kilometrów, dlatego nazwa choroby - katar sienny, bo pyłek "siany" jest przez wiatr.
Co to jest pyłek?
Pyłek ma kształt zbliżony do kulistego, średnicę około 15 - 50 um. Posiada otoczkę zewnętrzną, warstwę środkową i warstwę wewnętrzną. Warstwa wewnętrzna pyłku to związki białek, tłuszczów i cukrów, które tworzą alergen. Otoczka zewnętrzna pyłku jest twarda, nieprzepuszczalna, ma rzeźbioną powierzchnię z licznymi otworami. Z chwilą, gdy pyłek dostanie się w wilgotne i ciepłe środowisko styka się bezpośrednio ze śluzówką wywołując jej stan zapalny i charakterystyczne objawy.
Mechanizm patofizjologiczny pyłkowicy
Alergen pyłku uwolniony na powierzchni błony śluzowej nosa indukuje reakcję immunologiczną, tzn. produkcję tzw. swoistych przeciwciał IgE, charakterystycznych dla danego pyłku. Przeciwciała IgE krążą z krwią, potem osiadają miedzy innymi w skórze i dzięki temu możemy w prosty sposób diagnozować uczulenie na pyłki wykonując test skórny. Natomiast zespolenie się alergenu pyłku ze swoistym IgE wywołuje miejscową reakcję zapalną śluzówki i odpowiednie objawy.
Co sprzyja przenoszeniu się pyłków?
• sezon pylenia - wtedy na 1 metr sześcienny powietrza może przypadać nawet kilka tysięcy pyłków
• warunki klimatyczne - słoneczna, wietrzna pogoda
• rodzaj pyłku
Dlatego intensywność objawów uczulenia może różnić się pomiędzy jednym a drugim sezonem pylenia.
Pyłki osiadają na spojówkach oczu, na błonach śluzowych układu oddechowego i na skórze, stąd objawy alergiczne mogą wystąpić we wszystkich tych narządach.
Objawy pyłkowicy
Najbardziej charakterystyczną cechą schorzeń alergicznych wywołanych przez pyłki jest sezonowość występowania objawów. Objawy te pojawiają się tylko w sezonie, gdy pyłek danej rośliny znajduje się w odpowiednim stężeniu w atmosferze. Nasilenie objawów jest zależne od stopnia ekspozycji.
Najbardziej charakterystyczne objawy miejscowe dla tej choroby są ze strony nosa i oczu:
• nos: świąd nosa, napady kichania, wodnisty wyciek, obrzęk nosa często z zaburzeniami węchu i smaku
• oczy: świąd spojówek i powiek, łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk powiek
• inne: chrypka, świąd podniebienia i tylnej ściany gardła, świąd uszu, napady suchego kaszlu, duszność, swoisty w klatce piersiowej
• skóra: świąd i zaczerwienienie skóry, pokrzywka, czasem zaostrzenia atopowego zapalenia skóry
Objawy uogólnione, to:
• znaczne osłabienie
• gorączka
• objawy pseudogrypowe
Objawy tzw. alergii krzyżowej pomiędzy alergenami pyłków i alergenami pokarmowymi: np. zjedzenie surowego jabłka może wywołać podobne objawy jak ekspozycja na pyłek brzozy u osoby uczulonej na ten pyłek, np. napad suchego kaszlu.
Kto może zachorować?
Choroba rozwija się u osób predysponowanych genetycznie i występuje rodzinnie. Sposób dziedziczenia nie jest znany. Wiadomo natomiast, ze w 50-80% przypadków pyłkowica rozwija się w rodzinach w postaci identycznej (uczulenie na ten sam pyłek).
Występowanie w populacji
Na pyłkowicę choruje ok. 10%-20% populacji ogólnej. W 50% przypadków rozwija się przed 15-tym rokiem życia, rzadko jednak przed 5-tym rokiem życia, natomiast tym wcześniej, jeżeli występuje w rodzinie. Obserwuje się stały wzrost zachorowań na tę chorobę także u osób po 20-stym roku życia (2-40 rok życia). Częściej występuje u mieszkańców dużych aglomeracji miejskich.
|
Podejrzenie alergii na pyłki i wskazania zgłoszenia się do lekarza • przedłużający się wodnisty katar z towarzyszącymi lub nie zapaleniem spojówek, który powtarza się od kilku sezonów |
|
Lekceważenie objawów prowadzi do: • sezonowy nieżyt nosa może przerodzić się w całoroczny, z czasem w przewlekły obrzęk nosa z zaburzeniami węchu i smaku |
|
Profilaktyka pyłkowicy • unikać alergenu pyłków - dobra znajomość kalendarza pylenia roślin i uważna analiza komunikatów meteorologicznych |
|
Rozpoznanie choroby • wywiad lekarski: charakterystyczne objawy, ich sezonowość, zgodność z kalendarzem pylenia, występowanie w rodzinie, ewentualne objawy krzyżowe z alergenami pokarmowymi |
Leczenie objawów:
• leki antyhistaminowe (Zyrtec, Claritine) - łagodzą świąd i hamują wytwarzanie wodnistej wydzieliny
• stosowane miejscowo krople do oczu i nosa o działaniu antyhistaminowym (np.: Polcrom, Cromohexal) i przeciwzapalnym (preparaty sterydów) np.: Budrehin do nosa
• leki przerywające napady kaszlu i duszności np. Berotexc, a w razie napadów astmy leki rozszerzające oskrzela i przeciwzapalne np. Serevent i Flixotide
Leczenie przyczynowe
Jedynym, jak dotąd skutecznym sposobem przyczynowego leczenia kataru siennego jest tzw. immunoterapia swoista (odczulanie). Odczulanie polega na podawaniu alergenu wywołującego objawy u chorego we wzrastających dawkach i stężeniach metodą iniekcji podskórnych lub podjęzykowych. Leczenie to prowadzi się tylko w specjalistycznych gabinetach alergologicznych. Immunoterapia jest skuteczna jeśli prowadzi się ją regularnie i odpowiednio długo co najmniej 3 do 5 lat.
