Niepodległość zaczęła się w Tarnowie
Rozmowa z
Kazimierzem Bańburskim, historykiem, kustoszem Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
W związku z przypadająca w tym roku 90 rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości wiele dyskutowano na temat przebiegu wydarzeń jesienią roku 1918. Dotyczyło to również Tarnowa, którego mieszkańcy od dawna chlubili się, że był on pierwszym wolnym miastem w odradzającej się Rzeczypospolitej. Czy teza ta wytrzymała próbę krytyki?
Aspiracje do pierwszeństwa Tarnowa w procesie odzyskiwania wolności wynikały z faktu, że już 31 października 1918 roku rano władzę w Tarnowie przejęli Polacy. Dotyczy to zarówno władz wojskowych, jak i struktury władzy cywilnej. Teza ta rzeczywiście znalazła potwierdzenie w toku przeprowadzonej w ostatnich miesiącach kwerendy i analizy źródeł. Dobrze się stało, że taka debata o wydarzeniach roku 1918 miała miejsce, że kwestia ta budziła emocje, bo to oznacza, iż jest to wciąż, mimo upływu lat, sprawa istotna. Fakty są zaś takie, że w Tarnowie zaborcy zostali rozbrojeni i odsunięci od władzy 31 października rano, w Krakowie stało się to tego samego dnia po południu, później kolejno w innych miastach. Dzień wcześniej Rada Miejska podjęła historyczną uchwałę o oddaniu miasta do dyspozycji rządu polskiego. Nie chodzi jednak o deklaracje, tych padało w owym okresie wiele, ale o faktyczne przejęcie władzy i odzyskanie wolności.
Nic przecież jednak w historii państw i narodów nie dzieje się nagle. Wydarzenia roku 1918 to również efekt procesu trwającego kilka dziesięcioleci.
Oczywiście. Za datę początkową uznać można rok 1867, kiedy rozpoczęła się epoka autonomii galicyjskiej. Odbyły się pierwsze wybory samorządowe, budowano autonomiczne struktury, w urzędach posługiwano się językiem polskim.
Najważniejsi jednak zwykle są ludzie, którzy potrafią kreować rzeczywistość, skupiać wokół siebie inne osoby.
Tarnów miał szczęście do wspaniałych ludzi. W pierwszym okresie autonomii były to często osoby pamiętające jeszcze czasy Wiosny Ludów, w późniejszym czasie ludzie pamiętający powstanie styczniowe.
Za ojca tarnowskiej niepodległości uważany jest ówczesny burmistrz miasta Tadeusz Tertil.
Tadeusz Tertil był nie tylko burmistrzem Tarnowa, ale i naprawdę poważnym politykiem, aktywnym, a także liczącym się w Wiedniu i Krakowie. Tarnów miał więc idealne warunki do rozwijania społecznej aktywności. Był miastem znaczącym, drugim pod względem wielkości po Krakowie w Galicji zachodniej, a równocześnie na czele samorządu stał człowiek formatu Tadeusza Tertila.
Tarnów był zwłaszcza w pierwszej fazie wojny, w roku 1914, do maja 1915 roku niemalże terenem walk. Niedaleko przebiegała linia frontu, miasto znalazło się pod okupacją rosyjską.
Tarnów rzeczywiście znalazł się na linii frontu. Miasto było okupowane przez wojska rosyjskie, aczkolwiek ta okupacja nie była zbytnio uciążliwa. Najważniejsza operacja wojsk państw centralnych, czyli Niemiec i Austro – Węgier na tym odcinku frontu nosi w historiografii niemieckiej nazwę „operacji tarnowsko – gorlickiej”.To w naszym regionie rozegrały się wypadki, które spowodowały, że Rosja została praktycznie wyeliminowana jako mocarstwo z I wojny światowej. W efekcie tej właśnie operacji, w maju 1915 roku, zaczął się rozpad imperium rosyjskiego. To z kolei, zwłaszcza po rewolucjach roku 1917 spowodowało, że jedno z mocarstw rozbiorowych Polski zostało wyeliminowane. Państwa Ententy – Francja i Anglia miały dzięki temu rozwiązane ręce w kwestii przyszłości sprawy polskiej. Jeśli Rosja, należąca do Ententy, wypadła z gry, można było otwarcie poprzeć dążenia Polaków do odzyskania niepodległości.
Profesor Andrzej Chwalba podczas międzynarodowej sesji naukowej w Tarnowie stwierdził m.in., że realizacja polskich marzeń o niepodległości mogłaby w ogóle nie nastąpić, gdyby wojna trwała krócej. Niechęć do kontynuowania wojny, wyczerpanie wszystkich jej uczestników spowodowało taki właśnie przebieg wypadków w roku 1918.
Dyskutowałbym z tą tezą. Profesor Andrzej Chwalba bez wątpienia jest wielkim autorytetem, ale dla historyka „gdybanie”, rozważanie co by było gdyby... jest rzeczą pozanaukową. Natomiast prawdą jest, i tak odczytuję tezę profesora Chwalby, że gdyby nie pierwsza wojna światowa, to monarchia austro – węgierska prawdopodobnie trwałaby dłużej. W takiej sytuacji Galicja, czyli ziemie polskie zaboru austriackiego wtopiłaby się w te monarchię, czyli w miarę upływu kolejnych lat stawalibyśmy się w pierwszej kolejności Austriakami, a w drugiej dopiero Polakami.
Dziękuję za rozmowę.
18.10.2008
ky 23 IS BACK Store connaissait la Canada Goose Outlet nécessité du feu, newest lebron shoes par Nike Air Jordan 11 un zapatos de futbol nike tel Nike Factory Outlet froid. Ugg Outlet Online Store En l’absence Nike Outlet Store de la flamme Yeezy Shoes Discount Marketplace bienfaisante, il Nike Shoes Online e?t Cheap Michael Kors du UGGS Outlet moins nike tn pas cher souhaité new yeezy shoes de se creuser un trou dans la neige, Abercrombie and fitch store pour s’y Coach Bags On Sale tapir à l’abri Air max levně de l’air. Son haleine Cheap Nike Air Huarache congelée botas de futbol avait poudré Nike Outlet d’un givre Toms Outlet Online blanc et womens nike air max cristallin Cheap Toms Shoes Outlet ses bajoues, ses Negozi Pandora sourcils Pandora Official Website et son museau.
La suivre un envoi barbe Doudoune Moncler Site Officiel rousse de l’homme scarpe nike et ses moustaches étaient congelées, Nike Store elles aussi, mais plus solidement. Le Nike Pas Cher Femme dép?t de givre s’y transformait asics sko en un Michael Kors Clearance dép?t Louboutin Wedding Shoes de glace, Uggs For Cheap dont l’épaisseur chaussure adidas pas cher augmentait à chaque Adidas Superstar bouffée de l’humide Nike Air Huarache For Sale et Bottes Ugg Femme Pas Cher tiède respiration qu’il exhalait.
L’homme, de plus, chiquait et Boost Yeezy Sale On Line la muselière Ugg boots Sale de glace qui nike air lui encastrait les nfl store lèvres Nike Factory Store les Cheap Nike Huarache rendait à ce point Discount Air Max rigides qu’il Nike Air Max Cheap lui était Jordan Shoes For Cheap impossible de les faire jouer pour expectorer le jus de tabac. En sorte que celui-ci, mêlé Nike Air Sneakers à Cheap Air Max Trainers sa salive, Jordan Store ruisselait sur sa Vans Black Sneakers barbe, Cheap True Religion Jeans en Nike Huarache Womens Cheap stalactites, Jordan Sneakers For Sale qui Chaussure Air Max avaient la couleur brunatre et la cheap nike air max dureté de l’ambre, Cheap Louboutin Heels et dont la canada goose jackets on sale longueur augmentait sans cesse au-dessous de son menton.
Si l’homme était Yeezy Black tombé, converse store sa Scarpe Air Max barbe se f?t brisée en morceaux. Adidas Yeezy Boost 350 For Sale Mais il Yeezy Men se souciait peu Nike Shox discount Sale de Hyperdunk 2014 cet appendice. Tous nike schuhe günstig les Nike Online Store chiqueurs payaient au Moncler Sale froid le même Air Nike tribut, dans le Northland. Discount TOMS Deux fois günstige nike schuhe déjà, il s’était Official NHL Jerseys trouvé dehors, Cheap Nike Free Run avec TOMS SHOES OUTLET des sautes de froid pandora beads de chaussures nike pas cher cinquante et de soixante degrés du thermomètre à alcool, et le Adidas Yeezy Cheap même phénomène s’était Canada Goose Womens Coats produit.
Plusieurs milles durant, l’homme ugg clearance poursuivit son Canada Goose Online Store chemin à Doudoune Moncler Pas Cher travers de vastes Chaussure Nike Pas Cher forêts Nike Free Run 5.0 Womens plates. Kobe Shoes Nike Il traversa ensuite un grand marécage gelé, semé Cheap Toms Outlet Store de nike sportschuhe bouquets d’arbustes noirs, et, arrivé Discount Christian Louboutin Shoes dans une vallée, il descendit UGGS For Women jusqu’à Air Max 90 la berge Nike Air Damen d’un petit cours d’eau Zapatillas Nike Air Max Baratas glacé. C’était Pandora Store l’Henderson Creek.
Il consulta Nike Air Pas Cher sa montre. Dix heures. Il savait qu’il new pandora charms marchait à Uggs Pas Cher Soldes une Cheap True Religion Jeans allure de quatre Chaussure Nike Air Max Pas Cher milles à l’heure, et il en conclut qu’il serait arrivé, pour Nike Soccer Cleats Boots midi moncler jacket sale et demi, à la première fourche Ray Ban Sunglasses Online de la Original Ugg Boots rivière, Moncler Outlet distante Pandora Style Beads encore de Nike Air 90 dix milles. Il Air Jordan Retro Sale décida que, cheap uggs pour célébrer cet Pandora Store heureux Christian Louboutin Heels événement, Timberland Outlet il Adidas Neo Discount Sale mangerait son prada outlet déjeuner, une fois arrivé à ce point.
Le chien, découragé, la queue pendant Hugo Boss Sale entre les jambes, retro jordans for cheap reprit ugg store sa place Pandora Outlet Store derrière coach factory outlet online les talons de Cheap Real Jordans son ma?tre qui, de sa Air Max Femme marche légèrement balancée, se mit Doudoune Moncler Femme Pas Cher à suivre Official Toms Shoes Outlet le lit air force one pas cher de Nike joggesko la rivière. nike mercurial soccer cleats Plus profonde, Adidas Originals Stan Smith la piste TOMS For Sale laissée par les Nike Air Max Sale derniers Adidas Superstar Sale Online tra?neaux qui Boutique Ugg avaient christian louboutin outlet passé là nike jordan shoes était ADIDAS NMD SALE ON LINE encore fitflops sale uk visible. pandora jewelry store Mais la adidas outlet neige TOMS STORE avait recouvert Adidas Originals Sale toute trace Nike Roshe Run Sale de pas Michael Kors Handbags Discount humains. nike shoes Il Air max dam y Mens Nike Air Max avait un Toms Factory Outlet mois que personne n’avait remonté ni ジョーダン スニーカー descendu le silencieux UGG BOOTS FOR WOMEN vallon.
L’homme allait toujours, New Air Max 2017 d’un pas régulier. Son Nike Air Max Goedkoop cerveau ne remuait pas de réflexions inutiles ; il ne モンクレール レディース pensait à rien, sinon au déjeuner dont l’instant approchait, et qu’à six heures Boty Nike Air du soir il Christian Louboutin Shoes Outlet aurait Soccer Boots Outlet nike retrouvé Moncler Outlet Online ses camarades. Cheap Michael Kors Tote Bag Il ne Pandora Store Sale disait vans shoe store rien Moncler Jackets Discount Marketplace non plus, pour la raison Adidas NMD For Sale majeure Nike Shoes Sale Store qu’il n’y avait personne avec new jordan releases qui engager Discount Ray Ban Sunglasses la reebok running shoes conversation. Air Max Pas Cher Et, d’ailleurs, chaussure basket homme e?t-il voulu parler qu’il ne l’aurait pu, canada goose jacket outlet par Air Max Sneakers l’effet adidas store de longchamp bags on sale cette Nike Air Women muselière de Nike Kyrie glace Canada goose dam qui Nike Tn Requin Pas Cher lui fermait la bouche. Il Nike Polo Sale se Michael Kors Outlet contentait Adidas Originals Superstar de macher Michael Kors uniformément Scarpe Nike Scontate son tabac Cheap Retro Jordans For Sale et New Nike Shoes d’allonger ainsi huarache sneakers sa barbe d’ambre.
La Ugg Pas Cher En France seule Stone Island Outlet pensée Moncler Outlet Store qui lui Canada Goose Outlet revenait parfois, Billige Nike Sko c’est qu’il Hogan Outlet faisait réellement froid, que jamais encore il Air Max Kopen n’avait connu une Nike Air Shoes pareille Cheap Michael Kors Handbags froidure. Tout Zapatillas Air Max en cheminant, Yeezy Boost Sale Online il frottait nike sb stefan janoski automatiquement Coach Outlet Store Online de Descuentos Nike ses mitaines, tant?t d’une Pandora Outlet main, Ugg Pas Cher Femme tant?t toms shoes outlet de l’autre, ses louboutin heels pommettes et son nez. cheap uggs for women Mais il avait beau ugg factory outlet frotter, la circulation zapatillas nike baratas ne Jordan Shoes Air semblait Cheap Air Max pas se TOMS OUTLET rétablir. Dès qu’il Nike Shox Cheap cessait la friction, nez et pommettes nike air jordan pas cher redevenaient inertes.
Il The official UGG était certain maintenant, et il s’en Nike Shoes Discount Marketplace rendait compte, qu’il avait une UGG Boots Cheap partie nike sneakers du visage Nike Roshe Run gelée. Adidas Soccer Cleats Cheap Et Reebok Outlet Store il regrettait de Adidas Shoes Discount Marketplace ne