Prawdziwi rycerze już dawno spoczywają w sarkofagach

Ze Sławomirem Batorem, dowódcą Tarnowskiego Bractwa Rycerskiego „Gladii Amici” rozmawiał Kamil Wójcik

Skąd wzięło się Twoje zainteresowanie rycerstwem?
Historią zajmowałem się chyba od zawsze, zwłaszcza literackimi wzorcami rycerskich cnót i obyczajów, nie mówiąc o starożytnych i średniowiecznych polach bitewnych, bo to pasjonuje w większym lub mniejszym zakresie chyba każdego młodego człowieka. Ja chciałem jednak czegoś więcej. Tak więc zainteresowanie rycerstwem jako współczesną alternatywą wobec innych rozrywek tkwiło we mnie od czasów szkolnych i pod koniec szkoły średniej miałem już poważne postanowienie, aby coś z tym zrobić. Niestety w okolicach Tarnowa pod koniec lat dziewięćdziesiątych nie działała jeszcze żadna tego typu grupa, ale na szczęście oprócz mnie wpadł na podobny pomysł Adrian Bogacz i nawet zdążył już zorganizować kilkuosobową grupkę. Nie namyślałem się długo, szybko do nich dołączyłem i tam właśnie wszystko się zaczęło. Razem zaczynaliśmy kompletować pierwsze elementy uzbrojenia, wówczas jeszcze bez specjalnej dbałości o to czy np. dany typ hełmu współwystępował w danym okresie z takim czy innym typem miecza. Tak jednak było wtedy w całej Polsce. Do dziś nieraz śmiejemy się z naszych pierwszych zdjęć, ale traktujemy te czasy z sentymentem, a ludzi zaczynających się bawić z nami – szacunkiem. Od tamtej pory wiele się zmieniło, bo nic nie stoi w miejscu. Poszukując innych możliwości i dążąc do rekonstrukcji historycznej współzałożyliśmy w 2004 roku Tarnowskie Bractwo Rycerskie o dodatkowej nazwie „Gladii Amici”, aby nigdy nie zapomnieć od czego zaczęliśmy naszą działalność.

Co znaczy ta nazwa i co dokładnie miała wam przypominać?
Przede wszystkim chcieliśmy w nazwie grupy zamieścić naszą przynależność terytorialną, czyli zaznaczyć, że swoją działalnością reprezentujemy ziemię tarnowską i jej okolice. Łacińska fraza Gladii Amici określa nas dosłownie jako „przyjaciół miecza” co wiąże się z naszym głównym zajęciem – czyli analizą traktatów średniowiecznych traktujących o walce na miecze.

Kiedy bractwo zaczęło funkcjonować, czy początki były ciężkie?
Patrząc na to wszystko z perspektywy czasu myślę, że początki były najłatwiejsze, najbardziej beztroskie. Nie było nas na samym początku wielu, więc nie mieliśmy zbyt wielu potrzeb. Z czasem, a zwłaszcza od pamiętnego dla nas 2004 roku, okazało się, że bez magazynu na stale powiększający się sprzęt, bez bezpiecznego miejsca spotkań i bez możliwości spokojnego treningu nie mamy szans na rozwój, co więcej, grozi nam rozbicie grupy. Wcześniej, na tyle, na ile to było możliwe, pomagał nam tarnowski ZHP. Potem musieliśmy sami się postarać o to, czego najbardziej potrzebowaliśmy. Zresztą nie darowałbym sobie , gdybym pozwolił wówczas na zmarnowanie potencjału tylu młodych umysłów i serc zapalonych do idei nie tylko zabawy w rycerstwo, ale i pracy na rzecz propagowania historii.
Udało nam się nawiązać wtedy współpracę i otrzymać wsparcie od Bractwa Kurkowego oraz OHP i to dzięki nim możemy nadal istnieć jako jedna z prężniej działających młodzieżowych organizacji historycznych. W ostatnich latach współpracujemy również w niektórych kwestiach ze Stowarzyszeniem Zamek Tarnowski, ponieważ uznaliśmy, że mamy wspólne cele w kwestii ochrony zabytków w Tarnowie. Zdarza nam się też owocnie współpracować z Pałacem Młodzieży, Muzeum Okręgowym i innymi instytucjami kultury. Obecnie więc prowadzenie naszej działalności w sposób nas zadowalający łączy się z dużymi nakładami pracy i czasu, dlatego czasem teraz jest ciężej niż było kiedyś. Ciężej jest również z innych powodów. Od ponad roku realizujemy nasz projekt oparty na zasadach regionalizmu. Staramy się w stroju, sprzęcie bojowym i obozowym odtwarzać w sposób naukowy realia kultury materialnej ziem małopolskich z XIII wieku. To wszystko wiąże się z wnikliwym studiowaniem nie tylko historii, ale i z monitorowaniem osiągnięć archeologicznych oraz analizowaniem odpowiedniej ikonografii. To pochłania bardzo dużo czasu i pewnie dlatego jeszcze nie zdecydowaliśmy się na założenie oficjalnego stowarzyszenia. Nie jest to jednak dla nas aż takie istotne jak dbałość o inne wartości, takie jak rozwijanie się pod względem historycznym, przyjaźń, wspólnie spędzany czas…

Jak często się spotykacie, czy podczas spotkań tylko ćwiczycie sztuki walki?
Wszyscy razem spotykamy się bez przerwy zwłaszcza podczas wakacji, które nazywamy środkiem sezonu wyjazdowego. To wtedy w całej Polsce i nie tylko, odbywają się różnego rodzaju imprezy historyczne, turnieje rycerskie (np. na Zamku w Ogrodzieńcu), turnieje historyczne trzynastowieczne (np. w Iłży, albo Lipowcu), festyny rycerskie skierowane głównie dla publiczności (np. turniej w Dębnie), popasy lub obozy historyczne rekonstrukcyjne z danej epoki, festyny archeologiczne itp.
Przynajmniej raz w tygodniu odbywa się oficjalny trening, na którym realizujemy odpowiedni program treningowy. W takim programie, zależnie od pory roku, mieści się nauka szermierki przy pomocy broni bezpiecznej, drewnianej i stalowej a wszystko wg wytycznych mistrzów średniowiecznych. Ich nauki uzupełniamy poprzez studiowanie tłumaczeń traktatów szermierczych z epoki oraz uczestnictwo w seminariach organizacji trudniących się fachowo interpretacją dawnych sztuk walki. Staramy się też opanowywać podstawy tańca historycznego, a pieśni historyczne dosłownie same się trenują podczas biesiad organizowanych w ramach turniejów lub innych spotkań. Tak naprawdę nie da się krótko opowiedzieć o tym wszystkim, czym się zajmujemy na co dzień w ramach realizacji naszej wspólnej pasji. Te wyliczone to tylko podstawowe. W zimie zazwyczaj wynajmujemy salę gimnastyczną i tam utrwalamy nabyte umiejętności. Nie jest jednak łatwo, tym bardziej, że mamy już coraz mniej czasu. Takie są prawa życia. Mamy jednak nadzieję, że zanim czas nas znaczniej ograniczy to zdołamy najważniejsze rzeczy przekazać najmłodszym, aby oni kontynuowali idee Bractwa. Jest to dla nas ważne, bo często nasi zasłużeni działacze po ukończeniu studiów osiadają poza Tarnowem i wobec tego ledwo nadążamy z uzupełnieniami. Mamy nadzieję, że w Tarnowie nie brakuje odważnych pasjonatów średniowiecza i będą ciągle do nas dołączać…

Wracając do samej walki. Walczycie naprawdę czy to tylko sprawna choreografia?
Zależnie od sytuacji mamy do czynienia albo z choreografią, albo z walką udawaną albo...faktyczną – jednak w najgorszym razie tylko do powalenia przeciwnika. Różnica polega na tym, że na turniejach rycerskich najczęściej dochodzi na arenach czy w szrankach do walki o pierwszeństwo na podium zwycięzców, co wiąże się z nagrodą i autentyczną sławą w środowisku rycerskim. Wtedy „nie ma zmiłuj” i na ogólnie przyjętych zasadach walczy się po prostu aby wygrać. Rzadko jednak podczas tych walk dochodzi do poważnych obrażeń, ponieważ walczących obowiązuje kompletne uzbrojenie ochronne i zakaz kłucia bronią. Tak samo rzecz się ma w przypadku starć bitewnych. Do szczególnie ostrych dopuszczani są tylko dobrze opancerzeni.
W ciągu roku, aby gdziekolwiek móc pojechać, musimy dawać pokazy kultury średniowiecznej. Często zarobek nie jest współmierny do włożonego w taki pokaz wysiłku, ale nie mamy wyboru, jeśli chcemy, aby większość naszej grupy mogła pozwolić sobie na dalszy wyjazd historyczny w wakacje.
Wówczas dochodzi do walk pokazowych, z których część to wyuczone choreografie. Takie walki potrzebne są, jako bardziej efektowne. Mało kto wie, że faktyczna walka na miecze czy włócznie jest nieładna, brutalna i jej, często genialne, aspekty techniczne są niezauważalne dla postronnych obserwatorów. Dlatego musimy urozmaicać nasze pokazy różnymi rodzajami potyczek, abyśmy się nie stali jednostajni i zbyt nudni. Na pokazach używamy też piętnastowiecznych sztuk broni palnej w celach urozmaicenia i uatrakcyjnienia naszych przedstawień. Jeśli mówimy o broni, muszę też wspomnieć o naszym trebuszette, czyli długoramiennej ( 5 m) machinie miotającej, która zrobiła furorę już na niejednym turnieju jako sprzęt oblężniczy. W Tarnowie miała już kilka drobnych występów.

Jak można zostać rycerzem?
Rycerzem już dzisiaj nie można zostać. Zawsze na takie pytania odpowiadam jednoznacznie: jedyni prawdziwi rycerze już dawno śpią snem nieprzespanym w sarkofagach. Dziś można jedynie się za nich przebrać i w ten sposób na chwilę ożywić ich ducha. Im dokładniej zrekonstruujemy elementy ich stroju, otoczenia oraz ich kulturę i obyczaje – tym większy oddamy im hołd, a sobie zaszczyt. Przy okazji można przecież się tym dobrze bawić, prawda? Ja zawsze jeszcze przy tym dodatkowo przestrzegam innych sympatyków odtwórstwa historycznego - jeżeli ta zabawa dla kogoś ma być tylko areną do zaspokojenia chęci walki albo realizacją zafałszowanych i powierzchownie potraktowanych powieści w byle jakim stroju – to lepiej dla niego, żeby zrezygnował i nie przynosił hańby sobie ani naszym przodkom.

Jesteście bardzo widoczni podczas „Dni Tarnowa" lub turniejów w Dębnie. Czy pojawiacie się także na innych imprezach, macie już jakieś sukcesy?
Jako całość grupy uważamy, że naszym największym sukcesem jest dołączenie do najlepszych grup rekonstrukcji historycznej w Polsce. Jako odtwórcy kultury XIII wieku jesteśmy w czołówce, ale to zawdzięczamy ciężkiej pracy i uporowi, ponieważ kilka lat temu zrezygnowaliśmy z „rycerzowania” na rzecz odtwarzania. Polegało to na tym, że w swoich szeregach dopuszczaliśmy tylko uzbrojenie, tkaniny i kroje strojów, potwierdzonych historycznie wg trzech podstawowych rodzajów źródeł historycznych, z zapinkami i bielizną włącznie. Nawet nasze naczynia odpowiadają wzorcom z rekonstruowanej przez nas epoki. To wszystko zwiększyło koszty i czas poświęcany na przygotowania choćby najubożej wyposażonego z naszych ludzi. W efekcie zwycięstwa w turniejach przestały być dla nas priorytetem, ale do tej pory, wszędzie tam gdzie nasze bractwo się pojawia – jesteśmy nadal w czołówce wśród walczących. Dyplomów i nagród trudno byłoby dziś zliczyć. W każdym sezonie niektórzy z nas zdobywają ich po kilka.