W ostatnim czasie wiele osób zwraca się do Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Tarnowie z prośbą o pomoc, jednakże tak do końca nie wiedząc jakie uprawnienia mu przysługują. Postanowiłem zatem przybliżyć (przypomnieć) te uprawnienia.
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym działalności Miejskiego Rzecznika Konsumentów jest ustawa z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.). Zgodnie z przepisami tejże ustawy Miejski Rzecznik Konsumentów (dalej: Rzecznik) wykonuje zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów.
Najważniejszą normą prawną prawa krajowego odnoszącą się i zarazem regulującą ochronę konsumentów w naszym kraju jest art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który nakłada na wszystkie władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Konstytucja stanowi jednocześnie, iż zakres tej ochrony określa ustawa, nakazując tym samym wydanie ustaw regulujących tą materię.
Niezwykle istotnym i mającym pierwszeństwo nad zapisami naszej Konstytucji jest art. 169 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który potwierdza ochronę konsumentów wypływającą z popierania przez Wspólnotę Europejską interesów konsumentów i zapewnienia wysokiego poziomu tejże ochrony konsumentów przez Wspólnotę.
Obecnie kwestie dotyczące ochrony konsumentów, w tym samym działalności Rzecznika, uregulowane są w naszym ustawodawstwie w kilkudziesięciu aktach prawnych. I tak ochrona konsumentów uregulowana jest w szczególności w:
ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.),
ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2002, nr 141, poz.1176 z późn. zm.),
ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 z późn. zm.),
ustawie z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r., Nr 22, poz. 271 z późn. zm.),
ustawie z dnia 12 grudnia 2003 o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U z 2003 r. Nr 229, poz. 2275),
ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.),
ustawie dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (Dz. U. z 2001 r., Nr 4, poz. 25 z późn. zm.),
ustawie z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach. (Dz. U. z 2001 r., Nr 97, poz. 1050 z późn. zm.),
ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2006 r., Nr 171 poz. 1225 z późn. zm.),
ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 4., Nr 106, poz. 1002 z późn. zm.),
ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj: Dz. U. z 2007, Nr. 155, poz. 1095 z późn. zm.)
ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. Nr 81, poz. 530 z późn. zm.),
ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2004 r., Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.),
ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (tj. Dz. U. z 2008 r., Nr 189, poz. 1159 z późn. zm.),
ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tj. Dz. U. z 2004 r., Nr 223, poz. 2268 z późn. zm.), a także,
ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 171, poz. 1208).
oraz innych ustawach (Np. ustawa z dnia 13 lipca 2000 r. o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń ) i aktach wykonawczych do tych ustaw (np. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 2002 roku w sprawie współdziałania organów Inspekcji Handlowej z powiatowymi (miejskimi) rzecznikami konsumentów, organami administracji rządowej i samorządowej, organami kontroli oraz organizacjami pozarządowymi reprezentującymi interesy konsumentów (Dz. U. z 2002 r., Nr 24, poz. 243) lub rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 stycznia 2003 r.
w sprawie terminów zawiadomienia sprzedawcy o stwierdzeniu niezgodności towaru żywnościowego z umową (Dz. U. z 2003 r., Nr 31, poz. 258), a także rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. z 2002 r., Nr 99, poz. 894 z późn. zm.)), a także niekiedy w orzecznictwie Sądu Najwyższego (Np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 2000 r., sygn. III CZP 29/99, opublikowaną m. in. w OSNC 2000/9/52, która stanowi, że: „sprawy wynikające z umowy najmu lokalu mieszkalnego, przeznaczonego do zaspokajania osobistych potrzeb mieszkaniowych najemcy i osób bliskich, gdy wynajmującym jest przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie najmu lokali, są „sprawami o ochronę konsumentów" w rozumieniu art. 61 k.p.c.”.).
Nadto kwestie działalności Rzecznika i jego Biura określone zostały również w Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miasta Tarnowa oraz w związku z obowiązującym w UMT Systemie Zarządzania Jakością, w procedurze P-XI-04 „Zasady załatwiania wniosków przez Miejskiego Rzecznika Konsumentów”, regulującej postępowanie przy załatwieniu spraw konsumentów.
Prawo konsumenckie jest gałęzią prawa, która rozwija się w sposób niezwykle dynamiczny. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że np. na posiedzeniu Sejmu RP w dniu 16 września 2011 roku uchwalono wiele ustaw w tym także te, które mają istotne znaczenie dla ochrony interesów konsumentów. Poniżej przedstawiamy kilka z nich.
ustawa z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego;
ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw;
ustawa z dnia 16 września 2011 r. o timeshare;
ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne.
Nadto warto zwrócić uwagę, na inne akty prawne uchwalone w okresie wakacyjnym 2011 roku, a są to m. in.:
ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego;
ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw;
ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych;
ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz ustawy o kredycie konsumenckim;
ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.
Na marginesie warto zaznaczyć, że np. z początkiem lipca 2011 roku zaczęły obowiązywać przepisy ustawy z dnia 25 marca 2011 roku o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. nr 106, poz. 622) - ustawa w art. 9 wprowadziła zmiany do ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U z 2010 r., Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) w zakresie regulującym tzw. leasing konsumencki), które m.in. zliberalizowały dostęp do leasingu umożliwiając osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej zawieranie umów określanych od tej chwili jako leasing konsumencki. Zresztą nie po raz pierwszy wprowadzono do naszego systemu prawnego regulacje określane jako konsumenckie (nie muszą one dotyczyć wyłącznie konsumentów) pozostaje tylko nadzieja, że nie podzielą one losów ich mało przydatnych poprzedników (np. przepisów regulujących upadłość osoby nieprowadzącej działalność gospodarczą – czyli tzw. upadłość konsumencka, które moim zdaniem nie spełniły pokładanych w nich oczekiwań społecznych – w ciągu trzech lat obowiązywania tejże ustawy ogłoszono w Polsce 36 upadłości).
Prowadząc analizę uprawnień i obowiązków należnych Rzecznikowi, dochodzi się do wniosku, że są to kompetencje przede wszystkim o charakterze doradczym i procesowym. I tak do zadań Rzecznika należą, w szczególności:
prowadzenie edukacji konsumenckiej, w szczególności poprzez wprowadzenie elementów wiedzy konsumenckiej do programów nauczania w szkołach publicznych,
zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów,
występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów,
współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi,
ewentualne wytaczanie powództw na rzecz konsumentów oraz wstępowanie, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów,
sprawy o wykroczenia na szkodę konsumentów gdzie Rzecznik jest oskarżycielem publicznym w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,
przekazywanie na bieżąco delegaturom Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniosków i sygnalizowanie problemów dotyczących ochrony konsumentów, które wymagają podjęcia działań na szczeblach administracji rządowej,
wytaczanie powództw w sprawie uznania wzorców umów za niedozwolone,
występowanie z zawiadomieniem do Prezesa UOKiK w sprawie podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję,
występowanie do Prezesa UOKiK z zawiadomieniem w sprawie podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
udzielanie innych form pomocy prawnej w zakresie ochrony praw konsumentów,
wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych.
Należy pamiętać, iż Rzecznik Konsumentów nie pobiera za swą działalność żadnych opłat, jednakże niekiedy konsument musi pokryć koszty np. sporządzanych przez rzeczoznawców opinii, ale wcześniej oczywiście musi wyrazić na to zgodę.
Pamiętajmy także o tym, iż decyzja czy sprawa zostanie podjęta należy do Rzecznika, ponadto decyduje on także o tym czy taką sprawę skierować do sądu – oczywiście musi w tym celu uzyskać stosowną zgodę konsumenta, jednakże decyzja ostateczna należy wyłącznie do rzecznika.
I najważniejsza rzecz, pamiętajmy, iż aby Rzecznik podjął sprawę osoba żaląca się (konsument) winien mieszkać na stałe na terenie jego działania.
